نشانههای مــؤمــن (85)
«رَفِيقٌ بِالْخَلْقِ»؛ با نرمی و ملایمت با مردم رفتار میکند.
واژهٔ «رَفِيق» چنانکه در «نشانهٔ 54» بیان شد، در اصل به معنای همراه، همسفر، همدم، کسی که در یک مسیر با تو همراه است. ریشهٔ آن از رَفَقَ به معنای نرمی و مدارا گرفتهشده است.
در میان نشانههای مؤمن، «رَفِيقٌ بِالْخَلْقِ» جلوهای از مهربانی، بردباری و مدارا در برابر مردم است. مؤمن واقعی در برخورد با دیگران، نه خشن و تندخوست، نه تحقیرگر و مستبد؛ بلکه رفیق است، همراه است و نرمخو. در حیات مؤمنانهٔ او، تعامل با مردم باید بامحبت، صبر و درک متقابل همراه باشد، نه باخشم و تَحَکُّم. واژهٔ «رفیق» بار عاطفیِ مثبتی دارد که از دوستی، حمایت و نرمی سرچشمه میگیرد. این رفتار تنها جنبه اخلاقی ندارد، بلکه ریشه در آموزههای دینی دارد؛ چراکه خداوند خود «رَفیق» است و رفق را در همهچیز دوست دارد. مؤمن «رفیق» در برابر خطاهای مردم، صبوری میورزد و در برابر سختیهای آنان، تحمل همراه باهم دل و یاریرسانی است. «رفیق بالخلق» بودن، یعنی بهجای اصلاحِ بازور، دلها را بامحبت تسخیر کردن و انسانها را با رفتارِ نیک بهسوی حقیقت کشاندن. این نشانه، انعکاسی از سعهصدر، درک عمیق اجتماعی و ایمان پایدار به کرامت انسانهاست.
رفق و مدارا در نگاه دین
رفق و مدارا در آموزه دین مبین اسلام از ارزشمندی بالای برخوردار است. پیشوایان معصوم (علیهمالسلام) دراینباره سخنان زیادی بیان داشتهاند که به دلیل پرهیز از اطاله مقال، به نمونههای از کلمات آن بزرگواران بسنده میشود.
رسول اکرم (صلیالله علیه و آله) فرموده است: «لَوْ كَانَ الرِّفْقُ خَلْقاً يُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَيْءٌ أَحْسَنَ مِنْهُ»؛ اگر ملايمت و مهربانى مخلوقى ديدنى بود، در ميان آفریدههای خدا زيباتر و نيكوتر از آن وجود نداشت. (وسائل الشيعة، ج15، ص 270).
همچنین آن حضرت درباره آثار و برکات رفق و مدارا بیان نموده است: «إِنَّ فِي الرِّفْقِ الزِّيَادَةَ وَ الْبَرَكَةَ وَ مَنْ يُحْرَمِ الرِّفْقَ يُحْرَمِ الْخَيْرَ»؛ در مدارا، فزونىوبركت است،وهر كه از مدارا محروم باشد، از خير، محروم گشته است. (وسائل الشيعة، ج15، ص 271).
امام باقر (علیهالسلام) میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ رَفِيقٌ يُحِبُ الرِّفْقَ وَ يُعْطِي عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا يُعْطِي عَلَى الْعُنْفِ»؛ همانا خداوند ملايم و مهربان است و ملايمت را دوست دارد و به سبب ملايمت چيزهايى عطا میکند، كه با خشونت عطا نمیکند. (وسائل الشيعة، ج15، ص 269). این حدیث، نهتنها رفق را ستوده، بلکه آن را روش موردپسند الهی معرفی کرده است. بر این اساس، مؤمنِ حقیقی نیز باید متخلق به اخلاق الهی باشد و نرمی و مدارایش، رنگی خدایی داشته باشد.
و نیز از آن حضرت است: «إِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ قُفْلًا وَ قُفْلُ الْإِيمَانِ الرِّفْقُ»؛ هر چيزى را قفلى باشدو قفلايمان، ملايمت است. (کافی، ج 2، ص 118).
نتیجه:
در نگاه و سیره عملی اهلبیت (علیهمالسلام)، رفق و مدارا با مردم، یک اصل همیشگی بوده است. ازاینرو امام علی (علیهالسلام) مهمترین نشانه مؤمن واقعی را رفق و مدارا دانسته است. شخص امیرالمؤمنین (علیهالسلام) نهتنها با دوستان، حتی با دشمنان خود، چون عمرو بن عبدود، با حفظ کرامت انسانی رفتار کرده است. رفتار نرم با دیگران، پلی ارتباطی است میان دلها؛ کسی که «رفیق بالخلق» است، ناخودآگاه دلها را بهسوی خود میکشاند، زیرا زبان رفق، زبان فطرت است. لذا مؤمن باید آینه شفقت و مهربانی باشد. رفیق بودن با خلق، نهفقط یک خُلق نیک، بلکه یک رسالت اخلاقی و اجتماعی است. چنین انسانی در دل مردم جا دارد، حتی اگر با آنان اختلافنظر داشته باشد. او چون نسیمی ملایم، آرام و بیهیاهو، اما تأثیرگذار است