# قرآن، کتاب پند و اندرز#
از اوصاف قرآن کریم که چند بار در این کتاب آسمانی تکرار شده «موعظه» است. واژه «موعظه» در چند مورد آمده است.
«وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ مَثَلاً مِنَ الَّذينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقينَ»؛ ما بر شما آياتى فرستاديم كه حقايق بسيارى را تبيين مىكند و اخبارى از كسانى كه پيش از شما بودند و موعظه و اندرزى براى پرهيزگاران! (نور: 34).
«هذا بَيانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقينَ»؛ اين [قرآن] بيانى است براى عموم مردم؛ و هدايت و اندرزى است براى پرهيزگاران. (آل‌عمران: 138).
«فَجَعَلْناها نَكالاً لِما بَيْنَ يَدَيْها وَ ما خَلْفَها وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقينَ»؛ ما اين كيفر را درس عبرتى براى مردم آن زمان و نسل‌های بعد از آنان و پند و اندرزى براى پرهيزكاران قراردادیم. (بقره: 66).
«هُدىً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقينَ»؛ براى پرهيزگاران رهنمود و اندرزى است. (مائده: 46).
«يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُم...»؛ اى مردم، به‌یقین، براى شما از جانب پروردگارتان اندرزى... آمده است. (یونس: 57)
·واژه موعظه
واژه «موعظه» در فارسی به معنای «پند و اندرز» آمده است. لغت‌نامه دهخدا: موعظه؛ پند و نصیحت، آنچه شخص از پند و نصیحت و وعد و وعید بیان می‌کند. (لغت‌نامه دهخدا. حرف م).
مرحوم علامه طباطبایی به نقل از راغب اصفهانی درباره «وعظ» و «موعظه» چنین نوشته است: «راغب در كتاب مفرداتش گفته: ماده «وعظ» به معناى بازداشتن و منع كردن كسى است از كارى همراه با ترسانيدن؛ و نيز گفته است كه خليل گفته: وعظ به معناى تذكر دادن است به انجام عملى خير، به بيانى كه دل شنونده را براى پذيرفتن آن تذكر نرم كند؛ و كلمه «عظة» و همچنين كلمه «موعظة» هر دو اسم مصدرند». (ترجمه تفسير الميزان، ج10: 116).
·موعظه؛ پند و نصیحت مشفقانه
موعظه، در حقیقت بیان مشفقانه و مهربانانه است که موعظه کننده و پنددهنده، با زبان نرم و ملایم، از عواطف و احساسات طرف مقابل را به پذیرش وادار می‌سازد؛ همانند نصیحت پدرانه حضرت لقمان به فرزندش که درباره پند و اندرز ایشان، قرآن کریم کلمه «يَعِظُهُ» را به‌کاربرده است. «وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظيمٌ»؛ (به خاطر بياور) هنگامى را كه لقمان به فرزندش- درحالی‌که او را موعظه مىكرد- گفت: پسرم! چيزى را همتاى خدا قرار مده كه شرك، ظلم بزرگى است. (لقمان: 13).
حضرت امام علی (ع) در فرازی از نامه مبارک خود به فرزندش امام حسن مجتبی (ع) می‌فرماید: «اَحْیِ قَلْبَكَ بِالْمَوْعِظَة»؛ قلبت را با موعظه زنده کن (نهج‌البلاغه، از نامه 31).
در مقابله پیامبر اکرم (ص) با مشرکان، خداوند به آن حضرت چنین فرمان می‌دهد که با مشرکان از راه موعظه و نصیحت وارد شود. «قُلْ إِنَّما أَعِظُكُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى وَ فُرادى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذيرٌ لَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَديدٍ»؛ بگو: شمارا تنها به یک‌چیز اندرز مىدهم و آن اينكه: دو نفر دو نفر يا يك نفر يك نفر براى خدا قيام كنيد، سپس بينديشيد اين دوست و هم‌نشین شما [محمّد] هیچ‌گونه جنونى ندارد؛ او فقط بیم دهنده شما در برابر عذاب شديد (الهى) است! (سبأ: 46).
وقتی خداوند، مؤمنان را دستور به امانت‌داری و داوری عادلانه در میان مردم می‌دهد، این دستورها را پند و اندرز نیک و پسندیده به‌حساب می‌آورد.«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها وَ إِذا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ سَميعاً بَصيراً»؛ خداوند به شما فرمان مىدهد كه امانت‌ها را به صاحبانش بدهيد! و هنگامی‌که ميان مردم داورى مىكنيد، به عدالت داورى كنيد! خداوند، اندرزهاى خوبى به شما مىدهد! خداوند، شنوا و بيناست. (نساء: 58).
ازآنچه بیان شد، به‌خوبی معلوم می‌شود که قرآن کریم، کتاب موعظه و پند و اندرز است. البته پند و اندرز برای کسانی که نور ایمان در دل داشته و در عمل و رفتار خود تقواپیشه باشند.
ادامه دارد